Μολονότι οι όξινες λάβες σχετίζονται γενικά με βίαιες εκρήξεις Πλινιακού τύπου, ενίοτε εκχύνονται στην επιφάνεια και σχηματίζουν θόλους ή δόμους λάβας (lava domes).

Αυτές οι λάβες είναι πολύ παχύρρευστες και φτωχές σε αέρια, διότι η έξοδος των αερίων κατά την έκρηξη μειώνει την περιεκτικότητα του μάγματος σε πτητικά, αποτρέποντας έτσι μία βίαιη έκρηξη.

Καθώς η έκρηξη φτάνει στο τέλος της το φτωχό σε αέρια μάγμα ανέρχεται στον κεντρικό πόρο και συσσωρεύεται στον κρατήρα ως παχύρρευστη λάβα, όπως πχ. βγαίνει η οδοντόπαστα από το σωληνάριό της. Σε κάποιες περιπτώσεις θόλοι λάβας σχηματίζονται κατά την έκχυση της λάβας από σχισμές που δε συνδέονται με τον κεντρικό αγωγό.

Θόλος λάβας.

Θόλος λάβας (Novarupta, Αλάσκα, 1979). Σχηματίστηκε στο τέλος της μεγάλης έκρηξης του ηφαιστείου Novarupta το 1912 που απελευθέρωσε 15 κυβ. km ιγκνιμβρίτη. Έχει διάμετρο 275 m και ύψος 75 m. Photo: Miller TP.

Θόλος λάβας (Unzen, Ιαπωνία, 1995). Σχηματίστηκε από την έκρηξη του ηφαιστείου Unzen κατά το διάστημα 1990-95. Photo: Pierson T.

Θόλοι λάβας στον κρατήρα του ηφαιστείου της Αγίας Ελένης (ΗΠΑ).

Θόλος λάβας (Mono Craters, ΗΠΑ). Ο θόλος βρίσκεται στον κρατήρα Panum και είναι η τελευταία ροή λάβας κατά την έκρηξη του 1325-1365. Photo: USGS.

Θόλος λάβας (Bogoslof, Αλεούτια νησιά, 1992). Σχηματίστηκε το 1992 στην κορυφή ενός υποθαλάσσιου ηφαιστείου. Έχει ύψος 100 m. Photo: Miller T.

Θόλος λάβας (Soufriere St. Vincent, Καραϊβική, 1984). Σχηματίστηκε το 1979 στον κρατήρα του ηφαιστείου. Έχει διάμετρο 840 m και ύψος 130 m. Photo: Fiske R.

Οι θόλοι λάβας έχουν διάφορες μορφές. Συνήθως είναι παχιές και απότομες εκχύσεις με σχήμα συνήθως κυκλικό και με χαμηλό ανάγλυφο (σαν τούρτες). Σε άλλες περιπτώσεις η στερεοποιημένη λάβα προεξέχει σαν απότομη κυλινδρική ακίδα με σωρούς κορημάτων στη βάση, όπως στο θόλο του ηφαιστείου Pele, που είναι η χαρακτηριστικότερη περίπτωση αυτού του τύπου.

Επίσης, όταν η λάβα δεν είναι τόσο παχύρρευστη ή η έκχυση είναι πλευρική σχηματίζονται τα λεγόμενα κουλέ (coulees). Αυτά έχουν επίμηκες σχήμα και είναι κάτι ενδιάμεσο ανάμεσα σε μία ροή λάβας και σε ένα θόλο λάβας. Δημιουργούνται συνήθως όταν η έκχυση της λάβας γίνεται στο πλευρό του ηφαιστείου, και η πλαγιά είναι σχετικά απότομη ώστε να επιτρέψει στην παχύρρευστη λάβα να ρεύσει.

Οι θόλοι λάβας έχουν σύσταση που κυμαίνεται από βασαλτική ανδεσιτική έως ρυολιθική, αν και στους περισσότερους η λάβα είναι δακιτική και πλούσια σε κρυστάλλους. Ενίοτε κάποιοι δόμοι σχηματίζονται από οψιδιανό (ηφαιστειακό γυαλί) που δημιουργείται όταν το μάγμα ψύχεται πολύ γρήγορα ώστε να μην προλάβουν να κρυσταλλωθούν ορυκτά.

Ο θόλος λάβας με μορφή ακίδας του ηφαιστείου Pelée (Μαρτινίκα, 1903). Photo: USGS.

Το κουλέ (coulee) Chao (Χιλή). Είναι το μεγαλύτερο και κλασικότερο παράδειγμα αυτού του τύπου. Έχει μήκος 14.5 km και ύψος 350-400 m. Η σύσταση της λάβας είναι δακιτική.  Photo: Francis P.

Θόλος λάβας (Soufriere Hills, Καραϊβική). Η φωτογραφία δείχνει την εντυπωσιακή αύξηση του θόλου σε διάστημα έξι μηνών από το Μάρτιο (κάτω) έως το Σεπτέμβριο (πάνω) του 2002. Photo: Fulle M.

Οι θόλοι λάβας μπορεί να συνεχίσουν να διαμορφώνονται για μήνες ή χρόνια μετά το πέρας της έκρηξης. Στη φωτογραφία (επάνω) φαίνεται η επαύξηση του θόλου λάβας στο ηφαίστειο Soufriere Hills (Καραϊβική) στο διάστημα Μάρτιος-Σεπτέμβριος 2002, ενώ παρακάτω φαίνεται η επαύξηση του θόλου λάβας στο ηφαίστειο της Αγίας Ελένης (ΗΠΑ) στο διάστημα 1980-1983.

Προοδευτική επαύξηση του θόλου λάβας στον κρατήρα του ηφαιστείου της Αγίας Ελένης (ΗΠΑ) από το 1980 έως το 1983. Photo: USGS.

Θόλος λάβας στον κρατήρα του ηφαιστείου της Αγίας Ελένης (ΗΠΑ, 1983). Photo: Symonds B.

Αν και οι θόλοι λάβας σχηματίζονται από μη εκρηκτικά επεισόδια, περιστασιακά μπορεί να δώσουν εκρήξεις και να δημιουργήσουν επικίνδυνες πυροκλαστικές ροές. Τέτοια φονικά νέφη έχουν στοιχίσει τη ζωή χιλιάδων ανθρώπων.