|
ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΝΕΟΤΕΚΤΟΝΙΚΗ
ΑΝΑΛΥΣΗ
Μικροδομές της Ρηξιγενούς
Τεκτονικής
γ. Γραμμώσεις τεκτονικής ολίσθησης (striations,
stries)
Είναι μικρές, πολύ λεπτές χαραγές
πάνω σε λείες κατοπτρικές ρηξιγε-νείς επιφάνειες (slickensides)
και σχηματίζονται από την τριβή μικρών κόκκων των
πετρωμάτων κατά τη σχετική κίνηση των δύο τεμαχών των
ρηγμάτων (Φωτ. 10 και 11).
 |
 |
|
Φωτ. 10.
Λεπτές γραμμώσεις τεκτονικής ολίσθησης στη
διεύθυνση του βέλους σε μικρή ασβεστολιθική
ρηξιγενή επιφάνεια. |
Φωτ. 11.
Γραμμώσεις τεκτονικής ολίσθησης σε
κατοπτρική επιφάνεια κανονικού ρήγματος σε
ασβεστολιθικό πέτρωμα. Διακρίνονται
γραμμώσεις πολύ λεπτές καθώς και ορισμένες
πολύ έντονες που θα μπορούσαν να
χαρακτηριστούν τεκτονικές αυλακώσεις. |
Λόγω αυτής τους της προέλευσης οι
γραμμώσεις τεκτονικής ολίσθησης θεωρούνται ως
μηχανικές γραμμώσεις, ενώ υπάρχουν όπως είδαμε
προηγουμένως και οι στυλολιθικές τεκτονικές
γραμμώσεις καθώς επίσης και μια τρίτη κατηγορία
γραμμώσεων οι γραμμώσεις ανακρυστάλλωσης που
προέρχονται από την ανακρυστάλλωση του ασβεστίτη σε
ινώδεις μορφές κατά τη διάρκεια της τεκτονικής κίνησης.
Οι γραμμώσεις τεκτονικής ολίσθησης
έχουν μήκος (διακοπτόμενο) μερικών εκατοστών, αλλά είναι
πολύ λεπτές έτσι ώστε άλλοτε να είναι ορατές με γυμνό
μάτι, άλλοτε όμως να είναι παρατηρήσιμες με κάποιο κοινό
μεγεθυντικό φακό.
Συνήθως είναι παράλληλες λεπτές
χαραγές σε πυκνή διάταξη και δείχνουν μόνο τη διεύθυνση
της σχετικής κίνησης των δύο τεμαχών του ρήγματος (Σχ.
45 Α). Πολλές φορές όμως παρουσιάζουν βαθιές
αποστρογγυλεμένες απολήξεις οπότε καθορίζουν και τη φορά
της σχετικής κίνησης. Συγκεκριμένα η αποστρογγυλεμένη
απόληξη δείχνει τη φορά προς την οποία κινήθηκε το
τέμαχος που απουσιάζει (Σχ. 45 Β). Η φορά της κίνησης
μπορεί επίσης να διαπιστωθεί όταν οι γραμμώσεις
τεκτονικής ολίσθησης είναι κυρτές γραμμές οπότε λέγονται
ημισεληνοειδείς γραμμώσεις (Σχ, 45 Γ, Δ). Συνήθως οι
γραμμώσεις τεκτονικής ολίσθησης συνοδεύονται στις
ρηξιγενείς επιφάνειες και από άλλες μικροδομές, τις
τεκτογλυφές (βλέπε παρακάτω) και η συνδυασμένη
παρατήρηση τους βοηθά τον καθορισμό της φοράς της
κίνησης (Φωτ. 12).
 |
 |
|
Σχ. 45. Γραμμώσεις τεκτονικής ολίσθησης. |
Φωτ. 12. Ρηξιγενής επιφάνεια με οριζόντιες
γραμμώσεις τεκτονικής ολίσθησης που
αντιπροσωπεύουν κίνηση δεξιόστροφης
οριζόντιας μετατόπισης. Κατά την κίνηση αυτή
σχηματίστηκε και ο ανακρυσταλλωμένος
ασβεστίτης (calcite en abris). Στην ίδια
ρηξιγενή επιφάνεια διακρίνεται και μια άλλη
γενεά γραμμώσεων τεκτονικής ολίσθησης
πλάγιων (45° γωνία pitch) που η διεύθυνση
τους σημειώνεται από το μολύβι και που
σχηματίστηκαν σε μια άλλη τεκτονική κίνηση
του ίδιου ρήγματος. (Κατά Mattauer 1973). |
Αυτονόητο είναι πως όταν οι
γραμμώσεις τεκτονικής ολίσθησης είναι οριζόντιες τότε το
ρήγμα είναι οριζόντιας μετατόπισης (διεύθυνσης
ολίσθησης). Όταν είναι τελείως κατακόρυφοι τότε η κίνηση
του ρήγματος είναι είτε κανονική (το πιθανότερο), είτε
ανάστροφη (σπανιότερα). Στις περιπτώσεις αυτές, όπως
επίσης και στις περιπτώσεις με πλάγιες γραμμώσεις, για
τον καθορισμό της σχετικής φοράς της κίνησης βοηθούν οι
τεκτογλυφές και ιδιαίτερα οι αποστρογγυλεμένες απολήξεις
των γραμμώσεων. Η διαπίστωση αυτών των μικροτεκτονικών
στοιχείων απαιτεί προσεκτική παρατήρηση και εμπειρία.
Χαρακτηριστικές για τα ρήγματα
οριζόντιας μετατόπισης είναι οι κυματοειδείς γραμμώσεις
(stries en guirlande) (Σχ. 46).
 |
Σχ. 46. Σκαρίφημα που απεικονίζει
κυματοειδείς γραμμώσεις τεκτονικής ολίσθησης
σε ρήγμα οριζόντιας μετατόπισης. (Κατά
Vialon et al. 1976). |
Γενικά οι γραμμώσεις τεκτονικής
ολίσθησης που παρατηρούνται σήμερα στα ρήγματα
αντιπροσωπεύουν τις νεότερες τεκτονικές κινήσεις γιατί
συνήθως οι παλιότερες γραμμώσεις έχουν διαβρωθεί. Γι'
αυτό άλλωστε τα μικροτεκτονικά αυτά στοιχεία είναι
ιδιαίτερα χρήσιμα στη νεοτεκτονική.
Συχνά όταν ένα ρήγμα έχει
δραστηριοποιηθεί πολλές φορές στο πρόσφατο παρελθόν,
σχηματίζεται στην κατοπτρική του επιφάνεια λεπτό (πάχους
0-5 mm) επιφλοίωμα ανακρυσταλλωμένου ασβεστίτη που
καλύπτει τις προγενέστερες γραμμώσεις. Όταν
απομακρύνουμε το ασβεστιτικό επιφλοίωμα τότε οι
γραμμώσεις αποκαλύπτονται και μπορούμε να τις
παρατηρήσουμε και να διαπιστώσουμε την προγενέστερη
κίνηση (Σχ. 47). Μερικές φορές τα επιφλοιώματα αυτά
είναι περισσότερα από ένα, σχηματίζονται σε
επανειλημμένες δραστηριοποιήσεις του ρήγματος, και
τοποθετούνται το ένα πάνω στο άλλο. Κάθε φορά η νεότερη
κίνηση αποτυπώνει τις γραμμώσεις τεκτονικής ολίσθησης
πάνω σε ένα καινούργιο επιφλοίωμα.
|
 |
|
Σχ. 47. Σκαρίφημα που απεικονίζει πρόσοψη
κατοπτρικής επιφάνειας ρήγματος με δύο
γενεές γραμμώσεων τεκτονικής ολίσθησης,
διακρίνεται ασβεστιτικό επιφλοίωμα (Α) με
πλάγιες γραμμώσεις τεκτονικής ολίσθησης που
αντιπροσωπεύουν κίνηση του ρήγματος με
ισχυρή κανονική συνιστώσα και ασθενέστερη
οριζόντια. Η απομάκρυνση του επιφλοιώματος
αποκαλύπτει την επιφάνεια (Β) η οποία φέρει
οριζόντιες γραμμώσεις τεκτονικής ολίσθησης
που οφείλονται σε προγενέστερη κίνηση του
ρήγματος που ήταν οριζόντιας μετατόπισης. Η
νεότερη κανονική κίνηση δημιούργησε πλάγιες
γραμμώσεις και σε ορισμένα σημεία της
επιφάνειας (Β) τα οποία προφανώς δεν
καλύπτονταν από το επιφλοίωμα (Α) όταν έγινε
η νεότερη κίνηση. |
Έχουν αναφερθεί ρήγματα τα οποία
στη γεωλογική τους ιστορία έχουν λειτουργήσει αρχικά ως
ανάστροφα ρήγματα και αργότερα τα ίδια ρήγματα
ξαναλειτούργησαν ως κανονικά ή αντίθετα, εξαιτίας της
αλλαγής του πεδίου των τάσεων της περιοχής. Σ' αυτές
λοιπόν τις περιπτώσεις είναι δυνατόν να αποτυπωθούν στην
κατοπτρική επιφάνεια του ίδιου ρήγματος δύο διαδοχικές
γενεές γραμμώσεων τεκτονικής ολίσθησης μιας που να
δείχνει κίνηση ανάστροφη και μιας που να δείχνει κίνηση
κανονική (βλέπε παράγραφο πολυφασικής τεκτονικής).
|
Προηγούμενη Σελίδα