Η Γη είναι ένας δυναμικός πλανήτης. Η άκαμπτη εξωτερική επιφάνειά της είναι τεμαχισμένη σε διάφορες τεκτονικές πλάκες, οι οποίες είναι σε διαρκή κίνηση η μία σε σχέση με την άλλη. Όπως φαίνεται στο διπλανό χάρτη της Γης τα περισσότερα από τα περίπου 550 ενεργά ηφαίστεια της Γης βρίσκονται κατά μήκος των ορίων των τεκτονικών πλακών.

Χάρτης της Γης όπου απεικονίζονται τα όρια των τεκτονικών πλακών (γαλάζιες γραμμές), η κατανομή των πρόσφατων σεισμών (κίτρινα σημεία) και των ενεργών ηφαιστείων (κόκκινα σημεία).

Οι τεκτονικές πλάκες είναι τμήματα της λιθόσφαιρας (γι΄αυτό λέγονται και λιθοσφαιρικές). Έχοντας ένα πάχος περίπου 100 km η λιθόσφαιρα αποτελείται στο πάνω τμήμα της από το φλοιό (~7 km κάτω από τους ωκεανούς και ~35 km κάτω από της ηπείρους) και στο κάτω τμήμα της που είναι πυκνότερο από το ανώτερο μέρος του άνω μανδύα. Κάτω από τη λιθόσφαιρα και μέσα στον άνω μανδύα βρίσκεται η ασθενόσφαιρα που είναι ένα θερμό, κινητό στρώμα αποτελούμενο από μερικώς τηγμένο πέτρωμα.

Οι άκαμπτες λιθοσφαιρικές πλάκες κινούνται εξ αιτίας της μεταφοράς (convection) υλικού στην πλαστική ασθενόσφαιρα. Θερμός μανδύας ανεβαίνει στις περιοχές κάτω από τις μεσωκεάνιες ράχες και ψυχρός, πυκνότερος μανδύας κατεβαίνει στις περιοχές κατάδυσης. Αυτά τα κυκλικά ρεύματα μεταφοράς υποχρεώνουν τις λιθοσφαιρικές πλάκες να κινούνται από πάνω, όπως πχ. αντικείμενα κινούνται πάνω σε ένα ιμάντα μεταφοράς (βλ. σχήματα).

Οι ηφαιστειακές εκρήξεις πάνω από τις λιθοσφαιρικές πλάκες προκαλούνται καθώς το μάγμα (λιωμένο πέτρωμα) ανεβαίνει από βαθύτερα σημεία προς την επιφάνεια της Γης. Το μάγμα ποικίλει ως προς τη σύστασή του από βασικό, ενδιάμεσο έως όξινο όσο περισσότερο διοξείδιο του πυριτίου SiO₂ (silica) περιέχει.

Τα βασικά (βασαλτικά) μάγματα δημιουργούνται απευθείας από το μανδύα είτε στην ασθενόσφαιρα είτε στην υπερκείμενη μανδυακή λιθόσφαιρα. Πολλά βασικά προς ενδιάμεσα (βασαλτικά έως ανδεσιτικά) μάγματα φαίνεται ότι δημιουργούνται από τήξη του ενυδατωμένου λιθοσφαιρικού μανδύα.

Από την άλλη μεριά, πιο διαφοροποιημένα ενδιάμεσα και όξινα μάγματα δημιουργούνται εν μέρει από τήξη του ηπειρωτικού φλοιού εξ αιτίας θερμών βασικών μαγμάτων που είτε ανεβαίνουν από το μανδύα και λιμνάζουν στο όριο φλοιού-μανδύα είτε διεισδύουν στον υπερκείμενο ηπειρωτικό φλοιό όπου παραμένουν σε μαγματικούς θαλάμους σε διάφορα επίπεδα στο φλοιό.

Η ηφαιστειακή δραστηριότητα κατανέμεται κυρίως στα όρια των πλακών. Μολονότι η ηφαιστειότητα στο εσωτερικό των πλακών δεν είναι τόσο συχνή, σ΄αυτές τις ενδοπλακικές περιοχές μπορούμε να συναντήσουμε μεγάλες εκτάσεις με ηφαιστειακά προϊόντα.

Ρεύματα μεταφοράς στο μανδύα.

Τα περιθώρια των πλακών είναι τα σημεία όπου δύο γειτονικές πλάκες είτε απομακρύνονται (αποκλίνουν), είτε πλησιάζουν (συγκλίνουν), είτε κινούνται παράλληλα μεταξύ τους.

• Αποκλίνοντα περιθώρια (divergent plate boundaries)
  Οι πλάκες αποκλίνουν μεταξύ τους στις περιοχές των μεσοωκεάνιων ράχεων. Εδώ δημιουργείται ο ωκεάνιος φλοιός.
• Συγκλίνοντα περιθώρια (convergent plate boundaries)
  Οι πλάκες συγκλίνουν μεταξύ τους στις περιοχές των βαθέων ωκεάνιων τάφρων. Εδώ καταστρέφεται ο ωκεάνιος φλοιός.
• Περιθώρια μετασχηματισμού (transform plate boundaries)
  Οι πλάκες γλιστρούν η μία σε σχέση με την άλλη.

Ηφαιστειότητα σε αποκλίνοντα και συγκλίνοντα περιθώρια

Η ηφαιστειότητα συγκεντρώνεται στα αποκλίνοντα και συγκλίνοντα περιθώρια και σπανίζει στα περιθώρια μετασχηματισμού. Η ενδοπλακική ηφαιστειότητα περιγράφει τις ηφαιστειακές εκχύσεις στο εσωτερικό των τεκτονικών πλακών.